Het mysterieuze Lam Gods in Gent

Ik kan mijn ogen niet geloven als ik voor ‘De aanbidding van het Lam Gods’ (1432) sta. De tastbaarheid van de figuren en diepte van de kleuren treffen mij en tonen het vakmanschap van de gebroeders Van Eijk. Buiten mijzelf trekt dit altaarstuk jaarlijks meer dan 150.000 bezoekers naar de Sint-Baafskathedraal in Gent. Ook menig kunsthistoricus laat zich er in superlatieven over uit. Wat maakt het kunstwerk zo spectaculair en waarom is het een bezoekje aan Gent meer dan waard? Lees mee over de wonderen en mysteriën van het Lam Gods.

Je vindt het Lam Gods in de donkere Villakapel, waar je beslist een audiogids moet meepakken. De twintig panelen van het altaarstuk bevatten een ontelbaar aantal symbolische verwijzingen, waarvoor je de hulp van je digitale vriend goed kunt gebruiken. Hij helpt je ook de technieken van de gebroeders Van Eijk te ontdekken, zoals hun suggestie van lichtinval in de Vijdkapel, waar het altaarstuk oorspronkelijk zou staan. Doordat zij de weerkaatsing van het licht exact op de figuren en voorwerpen projecteerden spatten de figuren van de panelen. Zo zie je in een blauwe saffier zelfs de weerkaatsing van een tegenovergelegen glas-in-loodraam in de Vijdkapel. Het altaarstuk doet hierdoor wel ontheemd aan in zijn nieuwe onderkomen.

De verhuizing naar de goed beveiligde Villakapel in 1986 was echter onvermijdelijk, want het altaarstuk heeft sinds zijn oplevering in 1432 veel te verduren gehad. Het raakte beschadigd, werd in stukken gezaagd en maakte twee branden mee. Alsof dat niet genoeg was stal een mysterieuze man twee panelen in 1934, waarvan er één nog altijd spoorloos is. Als meest recente beproeving liet Adolf Hitler het topwerk opslaan in een Oostenrijkse zoutmijn, waar het in 1945 ternauwernood een bomexplosie ontliep. Ik ben daarom diep onder de indruk wanneer ik het Lam Gods na al deze ontberingen vrijwel smetteloos aantref in zijn glazen bunker.

Maar schijn bedriegt, want sluipschutters blijven het Lam Gods aanvallen. Eeuwenlange vervuiling en talloze vernislagen beschadigen het kunstwerk continue. Bovendien onthulden hedendaagse experts onlangs dat vroegere ´experts´ delen van het schilderij overschilderden, waardoor wij al sinds de zeventiende eeuw de oorspronkelijke verflaag niet meer kunnen zien. Om het tij te keren werkt een team toprestauratoren sinds 2012 tot en met 2017 aan het herstel van de panelen. Je kunt dit precisiewerk met eigen ogen zien voltrekken in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Gent. De panelen waaraan niet wordt gewerkt blijven steeds te bezoeken in de kathedraal.

Voor het bezoeken van de Lam Gods kun je het beste ruim de tijd nemen. Verbaas je niet als er halverwege je bezoek al een uur verstreken is. Als je de rest van de kathedraal wilt bezichtigen raad ik je aan dat eerst te doen. Je vindt er onder andere een doek van Rubens en uitbundige beeldhouwwerken uit de barok en rococo, maar zelfs deze vallen in het niet na een bezoek aan het beroemdste altaarstuk ter wereld.